Η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή, ανθρώπινο άγγιγμα είναι μία από τις βασικότερες, πρωταρχικές ανάγκες του ατόμου.
Η επιστήμη της επ-ΑΦΗΣ
Η βιβλιογραφία σχετικά με την ανάγκη για ανθρώπινο άγγιγμα είναι τεράστια.
Από αναπτυξιακή σκοπιά, τα βρέφη κυριολεκτικά δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς ανθρώπινο άγγιγμα. Η δερματική επαφή (δέρμα με δέρμα) από την πρώτη ώρα μετά τη γέννηση έχει αποδειχθεί ότι βοηθά στη ρύθμιση της θερμοκρασίας, των καρδιακών παλμών και της αναπνοής των νεογνών, και μειώνει το κλάμα (Ferber, Feldman, & Makhoul, 2008). Το άγγιγμα αυξάνει επίσης τις ορμόνες χαλάρωσης των μητέρων και βοηθά στην απελευθέρωση ωκυτοκίνης.
Μια γνωστή μελέτη στην Ρουμανία εξέτασε τα αποτελέσματα της αισθητηριακής στέρησης σε παιδιά ορφανοτροφείων και διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που στερήθηκαν την αφή είχαν εντυπωσιακά χαμηλότερα επίπεδα ανάπτυξης για την ηλικιακή τους ομάδα (Carlson & Earls, 1997).
Διάσημα επίσης είναι τα πειράματα του Harlow & Harlow (1965) με άψυχες παρένθετες μητέρες για πιθήκους από σύρμα και πανί αντίστοιχα, που δείχνει την υπεροχή της ανάγκης για επαφή. Σε ένα από τα πειράματα αυτής της σειράς πειραμάτων των Harlow, υπήρχε μία συρμάτινη μητέρα με ένα μπουκάλι φαγητό, και μία πάνινη μητέρα ντυμένη με μαλακή και χαριτωμένη ενδυμασία χωρίς φαγητό. Διαπιστώθηκε ότι οι πίθηκοι περνούσαν σχεδόν όλο το χρόνο τους με την πάνινη μητέρα σε σχέση με την συρμάτινη, την οποία επισκέπτονταν μόνο για φαγητό.
Το φαγητό μπορεί να είναι απαραίτητο για την επιβίωση του ατόμου, αλλά το άγγιγμα είναι αυτό που μας συντηρεί. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η συσχέτιση μεταξύ άγχους, κατάθλιψης και στρες με την αφή είναι μεγάλη και αντιστρόφως ανάλογη. Διαπιστώθηκε ότι το άγγιγμα ηρεμεί το κεντρικό νευρικό σύστημα και επιβραδύνει τους καρδιακούς παλμούς. Το ανθρώπινο άγγιγμα μειώνει την αρτηριακή πίεση καθώς και την κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες, και προκαλεί την απελευθέρωση ωκυτοκίνης, μιας ορμόνης γνωστής για την προώθηση του συναισθηματικού δεσμού με τους άλλους.
Τέλος, μελέτες που χρησιμοποιούν τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET Scans) έχουν διαπιστώσει ότι ο εγκέφαλος σιωπά ως απάντηση στο άγχος όταν κρατιέται το χέρι του ατόμου στον τομογράφο. Ακόμη μεγαλύτερο είναι το αποτέλεσμα όταν το χέρι αυτό είναι ενός αγαπημένου προσώπου, αλλά ωστόσο η επιρροή στον εγκέφαλο εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα κι αν το χέρι αυτό είναι ενός ξένου (Field, 2010). Η έρευνα προτείνει επίσης μια αρνητική συσχέτιση μεταξύ της αφής και της σοβαρότητας των συμπτωμάτων οριακής διαταραχής προσωπικότητας. Αυτό υποδηλώνει ότι τα αποτελέσματα της αφής επεκτείνονται στο βασικό μας νευρωνικό δίκτυο. Ακόμη και η ανοσολογική αντίδραση του ατόμου φαίνεται κάπως να διέπεται από το άγγιγμα, με το εύρημα ότι όσοι στερούνται ανθρώπινης επαφής είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος.
Είναι ειρωνικό ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας covid19 όπου το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι το πιο αγχωμένο, στερούμαστε κάτι (ανθρώπινο άγγιγμα) που είναι τόσο απαραίτητο για τη λειτουργία του.
Η μοναξιά έχει σοβαρές συνέπειες
Είμαστε κοινωνικά όντα που μακροπρόθεσμα, είμαστε ευτυχισμένοι μόνο αν έχουμε άλλους ανθρώπους γύρω μας. Μία θεωρητική και εμπειρική έρευνα πολλών ετών για τις επιπτώσεις της μοναξιάς στην φυσιολογία και την ψυχολογία του ατόμου (Hawkley & Cacioppo, 2010) προτείνει ότι άτομα που βιώνουν μοναξιά, έχουν:
- Αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων ως νεαρά ενήλικα άτομα όταν ήταν συχνά μόνα τους κατά την παιδική και νεανική ηλικία.
- Αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης κατάθλιψης και μικρότερο προσδόκιμο ζωής (έρευνα σε συνταξιούχους).
- Επιδείνωση των νοητικών ικανοτήτων τους, καθώς και κίνδυνο εμφάνισης συμπτωμάτων Αλτσχάιμερ.
Τρόποι να αυξήσετε το άγγιγμα στη ζωή σας
Λαμβάνοντας υπόψη την προφανή σημασία της ανθρώπινης επαφής, ένα εύλογο ερώτημα είναι πώς μπορείτε να εισαγάγετε περισσότερο από αυτήν στη ζωή σας. Ακόμη και για εκείνους που είναι αρκετά τυχεροί να ζουν σε ένα οικογενειακό ή κοινωνικό πλαίσιο με άλλους ανθρώπους, σημαντική είναι η ύπαρξη επαφής και πόση είναι αυτή, δεδομένου ότι αυτή έχει μειωθεί με την πανδημία, και δυστυχώς σε κάποιες περιπτώσεις έχει γίνει κακοποιητική. Εδώ επισημαίνεται η διαφορά μοναξιάς και μοναχικότητας, άρθρου που δημοσιεύθηκε στο προηγούμενο τεύχος.
♦ Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να επωφεληθείτε από τα θεραπευτικά οφέλη της αφής είναι το μασάζ. Το θεραπευτικό μασάζ έχει αποδειχθεί ότι καταπραϋνει καταθλιπτικά συμπτώματα, αυξάνει την προσοχή και ενισχύει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος (Lindgren, Jacobsson & Lamas, 2014). Εάν το θεραπευτικό μασάζ δεν είναι του γούστου σας, ίσως είναι ένα μανικιούρ ή πεντικιούρ ή κάποιος άλλος τρόπος θεραπείας σπα που περιλαμβάνει άγγιγμα να σας ταιριάζει καλύτερα.
♦ Έχει διαπιστωθεί ότι τα κατοικίδια μιμούνται μερικά από τα οφέλη της ανθρώπινης αφής, αρκεί να αφιερώνετε αρκετό χρόνο για να τα χαϊδεύετε (Young et al. 2020).
♦ Tέλος, οι κουβέρτες βαρύτητας μπορεί να μην είναι κάτι έμψυχο, ωστόσο έχει βρεθεί ότι ηρεμούν το νευρικό σύστημα με τον ίδιο τρόπο όπως το άγγιγμα και βοηθούν στην καλύτερη ποιότητα ύπνου. (Ackerley, Badre, and Olausson, 2015)
Η συναίνεση είναι απαραίτητη
Μια τελευταία και πολύ σημαντική σημείωση: Αν και η ανάγκη για ανθρώπινο άγγιγμα είναι τεράστια, είναι σημαντικό να τονιστεί η συναίνεση. Το ότι χρειάζεστε απελπιστικά την επαφή δεν σημαίνει ότι οποιοδήποτε άλλο άτομο είναι υποχρεωμένο να σας τη δώσει, ούτε θα πρέπει να πιέζεται να το κάνει, επομένως η συναίνεση είναι υποχρεωτική. Καλές αγκαλιές!
Ευχαριστώ την NATURAnrg για την φιλοξενία του άρθρου στο τεύχος #123 Νοεμβρίου 2021.
Image by Gennaro Leonardi from Pixabay
