Πόσο έτοιμοι είμαστε όταν γινόμαστε γονείς;
Στο άρθρο θα διαβάσεις τι λένε οι έρευνες για τους συναισθηματικά ανώριμους γονείς, πώς τους αναγνωρίζεις, πώς επηρεάζουν τα παιδιά τους και τί μπορούν αυτά να κάνουν στην ενήλικη ζωή τους για καλύτερη ψυχική υγεία.
Πώς Αναγνωρίζεις ένα Συναισθηματικά Ανώριμο Γονέα;
Ένας γονέας μπορεί να φροντίζει τη σωματική υγεία του παιδιού του και να παρέχει γεύματα και ασφάλεια, ωστόσο εάν δε δημιουργήσει μια σταθερή συναισθηματική σύνδεση με το παιδί του, το παιδί θα έχει μια «τρύπα» εκεί που θα έπρεπε να βιώνει την πραγματική συναισθηματική ασφάλεια.
Ο συναισθηματικά ανώριμος γονέας έχει περιορισμένη επίγνωση και ρύθμιση συναισθήματος – ο ίδιος συχνά δυσκολεύεται να αναγνωρίσει, να κατανοήσει και να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, συνεπώς δυσκολεύεται να ανταποκριθεί και στις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού του. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να συμπεριφέρεται με τους παρακάτω τρόπους:
- Ακραίες συναισθηματικές αντιδράσεις για ασήμαντα πράγματα, με απρόβλεπτες αλλαγές διάθεσης, ή με αντιδράσεις χωρίς επεξεργασία του συναισθήματος, όπως π.χ.:
- Ακραίες εκρήξεις θυμού όταν το παιδί δεν ανταποκρίνεται όπως θέλει ο γονέας
- Απειλές ή τιμωρίες όταν το παιδί εκφράζει συναισθήματα που δεν είναι αποδεκτά, ή συχνά «στριμώχνουν» τον ίδιο
- Απαιτήσεις από το παιδί για συναισθηματική υποστήριξη ενηλίκων
- Απρόβλεπτες συναισθηματικές αντιδράσεις για μικρά πράγματα
- Έλλειψη συναισθηματικής διαθεσιμότητας, δηλαδή με συμπεριφορές που φαίνονται απόμακρες, ή αδιάφορες. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι η απάντηση σε ένα αναστατωμένο παιδί «μην κάνεις έτσι, θα μπορούσε να είναι και χειρότερα». Άλλα παραδείγματα έλλειψης συναισθηματικής διαθεσιμότητας ενός γονέα είναι:
- Να μην εκδηλώνει ή να μην εκφράζει λεκτικά στοργή στο παιδί
- Να επικρίνει μόνο
- Να μην προσφέρει παρηγοριά όταν το παιδί είναι αναστατωμένο
- Να δίνει προτεραιότητα στις δικές του ανάγκες
- Να αποφεύγει την ανοιχτή επικοινωνία
- Να μην υποστηρίζει τα ενδιαφέροντα του παιδιού
- Να κρύβει ή να λέει ψέματα για τα συναισθήματά του
Οι ακραίες συμπεριφορές του γονέα και η ταλάντευση μεταξύ εμπλοκής και αδιαφορίας δημιουργούν ένα ασταθές περιβάλλον όπου το παιδί νιώθει υπερβολικό άγχος γιατί δεν ξέρει αν οι ανάγκες του θα φροντιστούν ή όχι (θα δείξει ενδιαφέρον ο γονέας, ή θα είναι αδιάφορος;). Επίσης, αισθάνεται ανασφάλεια να εκφράσει τα συναισθήματά του γιατί έχει πιστέψει ότι αυτά είναι λάθος, ντρέπεται γι’ αυτά και δεν ξέρει εάν θα γίνουν αποδεκτά.
- Έλλειψη ενσυναίσθησης – η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα του ατόμου να σχετίζεται με τις εμπειρίες, τα συναισθήματα και τις σκέψεις άλλων ανθρώπων. Αν δε μπορείς να συνδεθείς μέσω μιας κοινής διαπροσωπικής εμπειρίας, δε μπορείς να αναγνωρίσεις πώς τα συναισθήματά σου επηρεάζουν τους γύρω σου. Η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορεί να επηρεάσει όλες τις προαναφερθείσες συμπεριφορές και να συμβάλει σε συμπεριφορές συναισθηματικά ανώριμων γονέων, όπως:
- Αμυντικότητα
- Παράπονα
- Ασέβεια προσωπικών ορίων
- Απομάκρυνση, ύψωση τοίχους (stonewalling)
- Πικρόχολα σχόλια
- Μετατόπιση ευθύνης και λάθους
- Λήψη παρορμητικών αποφάσεων που αφορούν τα παιδιά
Πώς να Αντιμετωπίσεις Συναισθηματικά Ανώριμους Γονείς
Αρχικά, είναι σημαντικό να φωτίσω το γεγονός ότι η συναισθηματική ανωριμότητα ενός γονέως είναι συνήθως αποτέλεσμα της έλλειψης φροντίδας των δικών του συναισθηματικών αναγκών όταν ήταν παιδί. Επομένως, μη βλέπεις τη συναισθηματική ανωριμότητα του γονέως σου ως ελάττωμα χαρακτήρα, αλλά ως αποτέλεσμα του δικού του μεγαλώματος, και έτσι, έχοντας αυτή την κατανόηση και συμπόνια μπορείς να βελτιώσεις τη δυναμική της σχέσης σας. Αυτό θα βοηθήσει να σπάσει η αλυσίδα μεταφοράς δυσλειτουργικών συμπεριφορών στα παιδιά σου που εσύ έζησες/υπέμεινες. Κάποιοι προτεινόμενοι τρόποι είναι οι παρακάτω:
- Αναγνώρισε τη συνθήκη. Αν αισθάνεσαι ανάξιος/α, ασήμαντος/η, ή ότι δεν είσαι άξιος/α αγάπης, άλλαξε τον εσωτερικό σου διάλογο. Είσαι άξιος/α αγάπης, μάλλον ο γονιός σου δεν ήταν αρκετά ώριμος ώστε να ξέρει πώς να στο δείξει, επομένως ήταν δικός του περιορισμός και όχι δικό σου λάθος.
- Βάλε όρια. Είναι σημαντικό να θέσεις σαφή όρια και να τα επικοινωνήσεις με τους γονείς σου με αποτελεσματικό τρόπο ξεκαθαρίζοντας ποιες συμπεριφορές είναι μη αποδεκτές.
- Αναγνώρισε ποια είναι η δική σου ευθύνη και ποια των γονιών σου. Κάποιες φορές, μια απλή εγκάρδια συνομιλία ή και πολλαπλές προσπάθειες λειτουργικής επανασύνδεσης μπορεί να μην αρκούν με ένα συναισθηματικά ανώριμο γονέα. Εστίασε στα δικά σου ζητήματα και άφησε το γονέα να δουλέψει τα δικά του (αν θέλει, αν μπορεί, αν δεν είναι αργά). Δεν είναι δική σου ευθύνη να αλλάξεις/ωριμάσεις τους γονείς σου, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να τους προτείνεις θεραπεία.
- Συνδέσου με τα συναισθήματά σου, κι αν χρειαστεί ζήτα βοήθεια. Εδώ απαιτείται βαθιά συναισθηματική δουλειά γιατί εάν καταπίεζες ή έκρυβες τα συναισθήματά σου όλη σου τη ζωή, η σύνδεση μαζί τους μπορεί να φανεί τρομακτική. Για να αναπτύξεις σχέσεις με ουσιαστικούς τρόπους στη ζωή σου, μπορεί να σε βοηθήσει ένας έμπειρος ειδικός ψυχικής υγείας που θα σε βοηθήσει να εντοπίσεις δυσλειτουργικά πρότυπα σχέσεων, και να αποκτήσεις δεξιότητες επικοινωνίας για να καλλιεργήσεις ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις.Σε περίπτωση που παραβιάζονται συνεχώς τα όριά σου, όλες σου οι προσπάθειες επικοινωνίας δεν εισακούγονται, οι γονείς σου δε δουλεύουν με τον εαυτό τους και φτάσεις σε αδιέξοδο ή αισθανθείς την ανάγκη απομάκρυνσης, τότε ένας θεραπευτής μπορεί να σε βοηθήσει με μια λύση που ταιριάζει στη μοναδική δική σου συνθήκη. Αυτός είναι και ο μόνος τρόπος για να «σπάσει η αλυσίδα» και να μη βιώσουν/υπομείνουν και τα δικά σου παιδιά αυτά που τόσο σε ταλαιπώρησαν.
Σημαντικό: Δεν παραμελούν όλοι οι συναισθηματικά ανώριμοι γονείς τα παιδιά τους. Όπως πολλές έννοιες στην ψυχολογία, η συναισθηματική ωριμότητα υπάρχει σε ένα φάσμα και ορισμένοι γονείς μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο συναισθηματικά ώριμοι από άλλους. Επίσης, η συναισθηματική ανωριμότητα δεν είναι εγγενώς τοξική. Κάποιοι συναισθηματικά ανώριμοι γονείς είναι τοξικοί αλλά κάποιοι όχι. Οι γονείς θεωρούνται τοξικοί μόνο όταν δημιουργούν ένα χρόνιο στρεσογόνο περιβάλλον για τα παιδιά τους. Ας θυμόμαστε ότι τα παιδιά πρέπει να τα βλέπουμε, να τα ακούμε και να τα εκτιμούμε! Αυτό είναι αρκετό για να αναπτύξουν μια υγιή αίσθηση αυτοεκτίμησης.
