Προσωπική ΑνάπτυξηΨυχολογία

H ευγνωμοσύνη δεν είναι απλώς ένα ευχάριστο συναίσθημα – το να είμαστε ευγνώμονες μπορεί επίσης να προάγει καλύτερη υγεία, ευτυχία και σοφία στους ανθρώπους και την κοινωνία.

Δύο μορφές ευγνωμοσύνης

Οι επιστήμονες αντιλαμβάνονται την ευγνωμοσύνη ως κατάσταση και ως χαρακτηριστικό.

Η ευγνωμοσύνη ως κατάσταση προκύπτει από εξωτερική πηγή.  Στην περίπτωση αυτή το άτομο αξιολογεί τις πράξεις άλλων ατόμων προς αυτό ως ωφέλιμες και θετικές.

Η ευγνωμοσύνη ως χαρακτηριστικό προκύπτει από το ίδιο το άτομο.  Στην περίπτωση αυτή το άτομο έχει έναν ευρύτερο προσανατολισμό ζωής μέσω του οποίου παρατηρεί και εντοπίζει την ύπαρξη των θετικών της ζωής.

Επιστήμη και Οφέλη της Ευγνωμοσύνης

Η πλειοψηφία των μελετών που εξέτασαν και τις δύο μορφές ευγνωμοσύνης, εισηγούνται πως και οι δύο είναι ευεργετικές για την ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου.  Πιο συγκεκριμένα, εισηγούνται πως:

     Η ευγνωμοσύνη μας κάνει να νιώθουμε καλά

Η άσκηση της ευγνωμοσύνης έχει αποδειχθεί μια από τις πιο αξιόπιστες μεθόδους για την αύξηση της ευτυχίας και της ικανοποίησης από τη ζωή, καθώς και την ενίσχυση συναισθημάτων αισιοδοξίας, χαράς, ευχαρίστησης, ενθουσιασμού και άλλων θετικών συναισθημάτων.

♥      Η ευγνωμοσύνη βελτιώνει τις σχέσεις μας

Η ευγνωμοσύνη μπορεί να βοηθήσει τις σχέσεις να ευδοκιμήσουν προωθώντας έναν κύκλο γενναιοδωρίας ο οποίος προάγει τη δέσμευση στη σχέση.  Μέθοδοι συμμετοχικής παρατήρησης ερωτικών συντρόφων περιγράφουν αυτόν τον κύκλο με τα εξής τέσσερα στάδια:

Στάδιο 1ο Ζευγάρια που νιώθουν ευγνωμοσύνη θέλουν να κρατήσουν τη σχέση τους.  Οι στιγμές ευγνωμοσύνης βοηθούν τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν την αξία των συντρόφων τους, και @ πολύτιμος σύντροφος αξίζει φυσικά να «κρατηθεί».

Στάδιο 2ο: Ζευγάρια που νιώθουν ευγνωμοσύνη κάνουν πράγματα για να κρατήσουν τη σχέση τους.  Το κίνητρο μετατρέπεται σε πράξη σε αυτό το στάδιο.  Εδώ τα άτομα έδειξαν να σκέφτονται περισσότερο τ@ς συντρόφους τους, να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους, να τ@ς φροντίζουν και να τ@ς ακούν με προσοχή σε συζητήσεις – κλειδί για την προώθηση της οικειότητας -, καθώς και να θέλουν να περνούν περισσότερο χρόνο μαζί τους.

Στάδιο 3ο: Όταν @ σύντροφος κάνει πράγματα για τη διατήρηση της σχέσης @ άλλ@ νιώθει ότι εκτιμάται.  Εδώ συμβαίνουν τα καλά πράγματα. Αναγνωρίζοντας ότι @ σύντροφός σας είναι πολύτιμ@ και ενεργώντας ανάλογα, βοηθά τ@ν σύντροφό σας να νιώσει ότι είναι σημαντικ@ για εσάς.

Στάδιο 4ο: Όταν @ σύντροφος σας νιώθει ότι εκτιμάται, είναι πιο ευγνώμ@ν.  Εδώ ολοκληρώνεται ο κύκλος.  Έχει διαπιστωθεί ότι @ αξιόλογ@ σύντροφος είναι και @ ευγνώμων σύντροφος, επομένως νιώθει περισσότερη ευγνωμοσύνη και επομένως θέλει και κάνει πράγματα να διατηρηθεί η σχέση – και ούτω καθ’ εξής.

     Η ευγνωμοσύνη ωφελεί την υγεία μας

Η ψυχική και σωματική υγεία είναι αλληλένδετες και υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι η ευγνωμοσύνη αφήνει το αποτύπωμά της στο σώμα μας.  Άτομα που αισθάνονται ευγνωμοσύνη ανέφεραν λιγότερα προβλήματα υγείας (όπως πονοκεφάλους, γαστρεντερικά προβλήματα, αναπνευστικές λοιμώξεις και διαταραχές ύπνου), και έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής υιοθετώντας καλύτερες συνήθειες διατροφής και άσκησης.

     Η ευγνωμοσύνη μας βοηθά να κάνουμε το καλό

Η ευγνωμοσύνη μας εμπνέει να κάνουμε καλές πράξεις, πράξεις καλοσύνης είτε ως μορφή ευχαριστιών σε ευεργετικές πράξεις άλλων, είτε ως μορφή ανταπόδοσης βελτιώνοντας έτσι τον εαυτό μας και το κοινωνικό σύνολο.

Πώς να καλλιεργήσετε την ευγνωμοσύνη στον εαυτό σας

H ευγνωμοσύνη (και το αδελφάκι της η εκτίμηση/αναγνώριση) είναι το νοητικό εργαλείο που χρησιμοποιούμε για να υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας τα καλά πράγματα.  Είναι ένας φακός που μας βοηθά να δούμε τα πράγματα που δεν είναι στη λίστα με τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν.  Είναι ένας προβολέας που ρίχνουμε στους ανθρώπους που μας προσφέρουν καλά πράγματα στη ζωή.  Είναι οι έντονες κόκκινες πινελιές που βάζουμε σε κατά τα άλλα αόρατες ευλογίες, όπως καθαρούς δρόμους, ή καλή υγεία, ή αρκετό φαγητό να φάμε.

Η ευγνωμοσύνη δεν εξαφανίζει τα προβλήματα και τις απειλές. Μπορεί να χάσουμε τη δουλειά μας, να μας επιτεθούν στο δρόμο, να αρρωστήσουμε.  Όλοι έχουμε βιώσει προβλήματα και θυμόμαστε τις οδυνηρές στιγμές και οι περισσότεροι από εμάς σκέφτονται τί μπορεί να συμβεί στο μέλλον.  Οι απειλές είναι όντως πραγματικές, αλλά σε αυτή τη στιγμή, στο εδώ και τώρα, υπάρχουν μόνο στη μνήμη ή στη φαντασία.  Εγώ είμαι η απειλή.  Είμαι αυτ@ που εξαντλείται από ανησυχία.  Και τότε είναι που πρέπει να ενεργοποιήσω την ευγνωμοσύνη.  Αν το κάνω αρκετά, η ευγνωμοσύνη μπορεί να γίνει συνήθεια.  Τί θα σημαίνει αυτό για μένα;

Σύμφωνα με έρευνες, σημαίνει ότι αυξάνω τις πιθανότητές μου να επιβιώσω ψυχολογικά σε δύσκολες στιγμές και έχω πιθανότητες να είμαι πιο ευτυχισμένο άτομο στις καλές στιγμές.  Δεν αγνοώ τις απειλές που μπορεί να προκύψουν.  Εκτιμώ τους πόρους και τους ανθρώπους που θα μπορούσαν να με βοηθήσουν να αντιμετωπίσω αυτές τις απειλές, αυτό είναι ευγνωμοσύνη!

     Μια στο τόσο, σκεφτείτε τον θάνατο και την απώλεια

Δεν το περιμένατε αυτό, σωστά;  Πάει με το ρητό «εκτιμάς κάτι όταν το χάσεις».  Αλλά γιατί να περιμένετε να το χάσετε για να το εκτιμήσετε;  Ομοίως, όταν σε έρευνα ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να οραματιστούν την ξαφνική εξαφάνιση των ρομαντικών συντρόφων από τη ζωή τους, έγιναν πιο ευγνώμονες για/προς τους συντρόφους τους.

♦      Αφιερώστε χρόνο για να μυρίσετε τα τριαντάφυλλα

Οι ευγνώμονες άνθρωποι «παρατηρούν» το άρωμα του καφέ, τη μυρωδιά του ψωμιού που ψήνεται στο φούρνο, τη μυρωδιά ενός νέου αυτοκινήτου – ό,τι τους δίνει ευχαρίστηση.  Η απόλαυση θετικών εμπειριών και η έκφραση ευγνωμοσύνης γι αυτές τις εμπειρίες αυξάνει τα οφέλη στον ψυχισμό σας.

♦      Δείτε τα καλά πράγματα ως δώρα και όχι ως γενέθλιο δικαίωμά σας

Ποιο είναι το αντίθετο της ευγνωμοσύνης;  Η πεποίθηση ότι δικαιούστε κάτι – η στάση ότι οι άνθρωποι ή η ζωή η ίδια σας οφείλουν κάτι μόνο και μόνο επειδή είστε κάτι το πολύ ιδιαίτερο.  Το να βλέπουμε με μάτια ευγνωμοσύνης απαιτεί να βλέπουμε τον ιστό της ζωής και της διασύνδεσης στον οποίο δίνουμε και παίρνουμε.  Ο ταπεινός άνθρωπος βλέπει τη ζωή σαν δώρο για το οποίο πρέπει να είσαι ευγνώμων, όχι ένα δικαίωμα που πρέπει να διεκδικείς.

♦      Να είστε ευγνώμονες για ανθρώπους, όχι μόνο πράγματα

Εμπειρίες που ενισχύουν ουσιαστικές συνδέσεις με άλλους – όπως το να παρατηρείτε πώς σας βοήθησε ένα άλλο άτομο, να αναγνωρίσετε την προσπάθεια που χρειάστηκε και να απολαύσετε το πώς ωφεληθήκατε από αυτήν – ενεργοποιούν βιολογικά συστήματα εμπιστοσύνης, στοργής, ευχαρίστησης και ανταμοιβής.  Η έκφραση αυτής της παρατήρησης λέγοντας ευχαριστώ, ενεργοποιεί καταγραφές στον εγκέφαλό σας ότι κάτι καλό έχει συμβεί και ότι είστε ένα πιο σημαντικό μέλος σε μια ουσιαστική κοινωνική δομή.

Πέρα από αυτά, υπάρχουν πολλές μέθοδοι εξάσκησης ευγνωμοσύνης που χρησιμοποιούμε στην ψυχοθεραπεία, όπως ημερολόγιο ευγνωμοσύνης, γράμματα ευγνωμοσύνης προς άλλους, πρακτικές mindfulness, κ.α.

Προσοχή και στην τοξική ευγνωμοσύνη, όπως το να χρησιμοποιείτε την ευγνωμοσύνη για να αγνοείτε τα αρνητικά συναισθήματα και τα ουσιαστικά προβλήματα στη ζωή σας, να είστε ευγνώμονες για ανθρώπους που δεν το αξίζουν, να μπερδεύετε την ευγνωμοσύνη με την υποχρέωση, κ.α.

 

Πηγή

Smith, J.A., Newman, K., Marsh, & Keltner, D., 2020, The Gratitude Project: how the science of thankfulness can rewire our brains for resilience, optimism, and the greater good, Oakland, CA: New Harbinger Publications, Inc

 

Ευχαριστώ την NATURAnrg για τη φιλοξενία του άρθρου στο τεύχος 131, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2023, σελ. 36-37.