Η μοναξιά είναι η νέα παγκόσμια μάστιγα της εποχής, μια μάστιγα που δυστυχώς δείχνει να έχει εξελικτική βάση όπως φαίνεται και από τις πρόσφατες έρευνες. Η μοναξιά είναι μια ψυχολογική κατάσταση και ορίζεται ως η απουσία επιτακτικών κοινωνικών σχέσεων ή/και η έλλειψη αγάπης στις τρέχουσες κοινωνικές σχέσεις. Αν λοιπόν νιώθετε πως οι σχέσεις σας δεν είναι ικανοποιητικές ή δεν σας γεμίζουν πια, τότε βιώνετε μοναξιά.
H μοναχικότητα είναι κάτι διαφορετικό, είναι η συνθήκη όπου το άτομο ζει μόνο του. Ωστόσο, εάν έχει ένα υποστηρικτικό κοινωνικό περιβάλλον και σχέσεις που το γεμίζουν, δεν βιώνει μοναξιά. Βλέπετε τη διαφορά; Ένα μοναχικό άτομο δεν είναι απαραίτητο ότι νιώθει μοναξιά και ένα άλλο άτομο μπορεί να αισθανθεί μοναξιά ακόμη και όταν περιβάλλεται από άλλους ανθρώπους ή έχει πολλές κοινωνικές δραστηριότητες.
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ
Μύθος: Ο μεγαλύτερος μύθος γύρω από τη μοναξιά είναι ότι βιώνεται κυρίως από άτομα μεγάλης ηλικίας. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι τα άτομα που έχουν βιώσει σε μεγαλύτερο ποσοστό μοναξιά τουλάχιστον κάποιες φορές στη ζωή τους είναι τα άτομα κάτω των 18 ετών. Τα ποσοστά είναι πολύ υψηλά, περίπου 80% σε εφήβους και παιδιά!
Αλήθεια: Τα ποσοστά στα άτομα άνω των 65 ετών είναι τα μισά. Με βάση τη βιβλιογραφία, 40% αυτού του πληθυσμού βιώνει μοναξιά. Τα χαμηλότερα αυτά ποσοστά κατά πάσα πιθανότητα οφείλονται στο γεγονός ότι οι ηλικιωμένοι έχουν αποκτήσει δεξιότητες και μηχανισμούς διαχείρισης και μπορούν να προσαρμοστούν στη μοναξιά λόγω της εμπειρίας ζωής που έχουν. Αντιθέτως, οι έφηβοι και τα παιδιά δεν έχουν αποκτήσει συγκεκριμένες δεξιότητες και μηχανισμούς διαχείρισης της μοναξιάς, και ταυτόχρονα τα εφηβικά χρόνια είναι η περίοδος της ζωής του ατόμου όπου η αγάπη και η αποδοχή είναι τεράστιας σημασίας για τη διαμόρφωση του ατόμου.
Διευκρίνιση: Τα ηλικιωμένα άτομα που πάσχουν από σωματικές ασθένειες ή αναπηρίες αναφέρουν υψηλότερα ποσοστά μοναξιάς σε σύγκριση με τα ηλικιωμένα άτομα που δεν έχουν σωματικές ασθένειες.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ
Οι επιπτώσεις της μοναξιάς επηρεάζουν την φυσιολογία και την ψυχολογία του ατόμου.
Φυσιολογία
Το χρόνιο άγχος που σχετίζεται με τη μοναξιά μπορεί να προκαλέσει χαμηλού βαθμού περιφερικές φλεγμονές που συνδέονται με:
- φλεγμονώδεις ασθένειες, όπως διαβήτη
- αυτοάνοσες διαταραχές, όπως ρευματοειδή αρθρίτιδα και λύκο
- καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως στεφανιαία νόσο, υπέρταση, και αθηροσκλήρωση
Η μοναξιά επίσης συνδέεται με την παχυσαρκία, τη φυσιολογική γήρανση, τον καρκίνο, την κακή ακοή και την κακή υγεία.
Ψυχιατρικές Διαταραχές
- Κατάθλιψη: τα άτομα που βιώνουν μοναξιά υποφέρουν από καταθλιπτικά συμπτώματα, καθώς έχουν αναφερθεί ότι είναι λιγότερο χαρούμενα, λιγότερο ικανοποιημένα και πιο απαισιόδοξα. Η μοναξιά και η κατάθλιψη μοιράζονται κοινά συμπτώματα όπως αδυναμία και πόνο.
- Νόσος Alzheimer: Η μοναξιά σχετίζεται με την απώλεια της νόησης, της γνωστικής λειτουργίας του ατόμου στα γηρατειά, και επομένως υπάρχει πολύ μεγάλο ρίσκο για άνοια και την νόσο Alzheimer.
- Αλκοολισμός: Η μοναξιά έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας που συμβάλει, διατηρεί και προβλέπει την ανάπτυξη της κατάχρησης αλκοόλ. Άτομα που νιώθουν μοναξιά έχουν μεγάλο ρίσκο βαριάς κατανάλωσης αλκοόλ λόγω έλλειψης κοινωνικής υποστήριξης.
- Παιδική κακοποίηση: Έρευνες δείχνουν ότι η μοναξιά είναι πιο διαδεδομένη σε άτομα που έχουν κακοποιήσει παιδιά και σε άτομα που παραμελούν τα παιδιά τους. Επίσης, γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί στο παρελθόν αναφέρουν μεγαλύτερα ποσοστά μοναξιάς σε σύγκριση με αυτές που δεν έχουν κακοποιηθεί.
- Στρες και ανοσοποιητικό σύστημα: Η μοναξιά είναι αιτία τόσο για οξύ όσο και χρόνιο στρες, το οποίο με τη σειρά του ευθύνεται για πολλές ψυχοσωματικές ασθένειες. Επίσης, υπάρχουν άφθονα δεδομένα που υποδεικνύουν τον συσχετισμό της μοναξιάς με εξασθενημένη κυτταρική ανοσία.
- Διαταραχές Προσωπικότητας: Η μοναξιά συνδέεται με διάφορες διαταραχές προσωπικότητας, όπως διαταραχή οριακής προσωπικότητας και σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας. Η αδυναμία ανεκτικότητας της μοναξιάς θεωρείται βασικό χαρακτηριστικό της οριακής διαταραχής προσωπικότητας, ενώ η συναισθηματική στέρηση παίζει κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη της σχιζοειδούς διαταραχής της προσωπικότητας.
- Διαταραχές Ύπνου: Η μοναξιά έχει συσχετιστεί με κακή ποιότητα ύπνου και με δυσλειτουργία κατά τη διάρκεια της ημέρας, όπως χαμηλή ενέργεια, κόπωση, κ.α. Να διευκρινιστεί ότι η μοναξιά δεν παίζει καθοριστικό ρόλο στη διάρκεια του ύπνου, αλλά στην κακή ποιότητα αυτού.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΟΝΑΞΙΑΣ
Αν η μοναξιά μείνει αφρόντιστη έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχική και σωματική ευημερία του ατόμου όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, και η ανάγκη διαχείρισης της μοναξιάς είναι επιτακτική. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνουν οι γονείς στα παιδιά τους κυρίως στην εφηβική ηλικία, την πιο κρίσιμη και ευαίσθητη περίοδο των παιδιών για τον καθορισμό της ταυτότητάς τους ως επαρκή και αξιαγάπητα άτομα.
Ως εκ τούτου, υπάρχουν 2 βασικοί τρόποι παρέμβασης για την έγκαιρη αντιμετώπιση της μοναξιάς, όπως:
- Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων: αυτό θα μπορούσε να είναι ένα άλλο άρθρο από μόνο του, ωστόσο η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων είναι απαραίτητη για τα παιδιά. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι και αντίστοιχα προγράμματα ανάπτυξης ψυχοσυναισθηματικών δεξιοτήτων στην Ελλάδα που έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τα παιδιά να ζήσουν στα πλαίσια μιας υγιούς προσαρμογής στο περιβάλλον τους ώστε να μην βιώνουν μοναξιά.
- Παροχή κοινωνικής υποστήριξης: προγράμματα κοινωνικών και πολιτιστικών επαφών για τα ηλικιωμένα άτομα βοηθούν ώστε τα άτομα να μην βιώνουν απομόνωση και να διατηρήσουν καλή ψυχοσωματική υγεία.
Αν νιώθετε μοναξιά, ζητήστε βοήθεια και στήριξη από το περιβάλλον σας, από τις κοινωνικές δομές ή από έναν σύμβουλο ψυχικής υγείας.
Ευχαριστώ θερμά την NATURAnrg για τη φιλοξενία του άρθρου μου στο τεύχος #121, Ιουλίου-Αυγούστου 2021.
