Κάθε γενιά είναι διαφορετική από την προηγούμενη. Μια από τις πιο εμφανείς διαφορές της παιδικής ηλικίας αυτής της γενιάς είναι ο χρόνος που δαπανάται σε εσωτερικούς χώρους. Οι λόγοι ποικίλλουν: η παγκοσμιοποίηση, η έλλειψη ασφαλών υπαίθριων χώρων, η έντονη αύξηση του χρόνου αλληλεπίδρασης με ηλεκτρονικές συσκευές, η έμφαση στις προγραμματισμένες δραστηριότητες και τα επιτεύγματα των παιδιών, η αστική ανάπτυξη, κ.α. Αυτό δεν ισχύει φυσικά μόνο για τα παιδιά αλλά και για τους ενήλικες, οι οποίοι περνούν και αυτοί τον περισσότερο χρόνο τους σε εσωτερικούς χώρους αγνοώντας το εσωτερικό τους παιδί.
Υπάρχουν πολλά οφέλη στα παιδιά που παίζουν σε υπαίθριους χώρους: επωφελούνται από την έκθεση στο ηλιακό φως, την επαφή με τα στοιχεία της φύσης και τον καθαρό αέρα, γεγονότα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των οστών, την ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος και στη σωματική δραστηριότητα. Η ανάγκη να είμαστε σωματικά ενεργοί από νεαρή ηλικία έχει ιδιαίτερη σημασία αν εξετάστε την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας και του υπερβολικού βάρους. Σύμφωνα με την Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η Ελλάδα είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα με τις υψηλότερες τιμές υπέρβαρων παιδιών ηλικίας 11 ετών (33%), με δεύτερη την Πορτογαλία (32%) και τρίτη την Ιρλανδία (30%).
Επαφή με τα στοιχεία της φύσης
Τα ξύλα, τα βράχια, τα λουλούδια, το χώμα, το νερό, κ.α., είναι ερεθίσματα που διερευνώνται με περιέργεια, ανταποκρίνονται στη φαντασία του παιδιού και οδηγούν στη μάθηση μέσω του παιγνιδιού. Όταν ένα ξύλο γίνεται όπλο, στυλό ή βάρκα, κινητοποιούνται δεξιότητες που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την αποκλίνουσα σκέψη, τη δημιουργικότητα, την επίλυση προβλημάτων, κ.α. Εξερευνώντας τα στοιχεία της φύσης, τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον πλούτο και την ποικιλομορφία της φύσης επιτρέποντας την ανάπτυξη μιας συναισθηματικής σύνδεσης με το περιβάλλον. Αν υποθέσουμε ότι είναι πιο πιθανό να σεβαστούμε και να φροντίσουμε κάτι που είναι δικό μας (πιο «κοντά» μας), είναι σημαντικό να προωθήσουμε μια αίσθηση οικειότητας και εξοικείωσης με τη φύση από μικρή ηλικία για να διευκολύνουμε οικολογικές και βιώσιμες συμπεριφορές και στην υπόλοιπη ζωή του παιδιού ως ενήλικας.
Με το παιγνίδι επίσης προωθείται η ευρύτερη έννοια της εκπαίδευσης και μαθησιακών ευκαιριών προωθώντας έννοιες όπως τα μαθηματικά, την επιστήμη ή τη γλώσσα. Για παράδειγμα, καθώς τα παιδιά γεμίζουν και αδειάζουν δοχεία ή κουβαδάκια αρκετές φορές θα μπορούσαν να διερευνήσουν τις έννοιες που σχετίζονται με το βάρος, τον όγκο και τον χρόνο και καθώς μιλούν για το τι βίωσαν, αποκτούν νέο λεξιλόγιο. Τέλος, όσον αφορά την υγεία η αλληλεπίδραση με τα στοιχεία της φύσης, όπως το χώμα, βοηθά στην ενίσχυση της ανοσίας. Η βιβλιογραφία έχει δείξει τη σημασία των εμπειριών που προωθούν την επαφή με «αβλαβή μικρόβια», που παρέχουν προστασία από ασθένειες μιας και παιδιά με αναπνευστικά και δερματικά προβλήματα (π.χ. άσθμα και εκζέματα) έχουν συχνά βοηθηθεί όταν έπαιζαν έξω σε περιόδους έξαρσης των συμπτωμάτων τους.
Σημαντικότητα του ρίσκου/κινδύνου
Η σημερινή κοινωνία συχνά παραμελεί τη σημαντικότητα του κινδύνου για τη μάθηση και την ανάπτυξη των παιδιών. Μια κουλτούρα φόβου μάς οδηγεί να υποτιμήσουμε τί μπορούν να κάνουν τα παιδιά, δημιουργώντας ένα ακόμη πιο «επικίνδυνο» μαθησιακό περιβάλλον, όπου τα παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να μάθουν από μόνα τους και από τις δικές τους εμπειρίες πώς να παραμείνουν ασφαλή. Είναι σημαντικό να υιοθετήσουμε ένα ευρύτερο όραμα για τον κίνδυνο ή το ρίσκο, ξεπερνώντας την πιθανότητα ατυχημάτων, και εξετάζοντας τις θετικές επιπτώσεις που σχετίζονται με τα αισθήματα της επιτυχίας και της ευτυχίας όταν το παιδί ξεπεράσει μια πρόκληση ή αποκτήσει μια νέα ικανότητα. Επίσης, έχει επιστημονικά αποδειχθεί ότι παιγνίδια με κάποιο κίνδυνο προωθούν σημαντικές δεξιότητες που σχετίζονται με την επιμονή, την επιχειρηματικότητα, την αυτογνωσία και την επίλυση προβλημάτων.
Εάν προσπαθήσουμε να αποτρέψουμε όλες τις επικίνδυνες καταστάσεις, τα παιδιά δεν θα ξέρουν πώς να αντιμετωπίζουν απρόβλεπτα περιβάλλοντα και δεν θα έχουν την απαραίτητη εμπιστοσύνη για να ξεπεράσουν τις προκλήσεις με αυτόνομο τρόπο. Είμαστε πάντα κοντά στα παιδιά, βοηθώντας και απαντώντας στις ερωτήσεις που έχουν και ερμηνεύοντας τα σημάδια του παιδιού, δίνοντάς τους την απαραίτητη υποστήριξη ή χώρο που χρειάζεται.
Ευκαιρίες κοινωνικοποίησης
Το περιβάλλον που δημιουργείται εκτός σπιτιού μπορεί να προσφέρει ενδιαφέρουσες συνθήκες για τα παιδιά και τους ενήλικες να επιδείξουν διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητάς τους, οι οποίες κανονικά δεν εμφανίζονται όταν είναι μόνοι στο σπίτι. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το υπαίθριο παιχνίδι επιτρέπει μια βαθύτερη γνώση για τα παιδιά, διευκολύνοντας μια πιο επαρκή εκπαιδευτική παρέμβαση από τον ενήλικα. Ομοίως, λιγότερες συγκρούσεις συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του εξωτερικού παιχνιδιού και τα παιδιά τείνουν να συνεργάζονται περισσότερο μεταξύ τους. Τα απρόβλεπτα συμβάντα επιτρέπουν την ανάπτυξη κοινών στόχων μεταξύ των παιδιών, οδηγώντας σε εμπειρίες συντροφικότητας μεταξύ τους. Κατά τη διάρκεια του υπαίθριου παιχνιδιού, τα παιδιά γίνονται δάσκαλοι και μαθητές, μοιράζονται τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους για την εκτέλεση διαφορετικών καθηκόντων ή προκλήσεων . Σε αυτή τη διαδικασία συνεργασίας, είναι πολύ πιθανόν να αναπτυχθεί η ενσυναίσθηση, καθώς τα παιδιά αρχίζουν να κατανοούν τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων. Η κρίσιμη διαφορά σχετικά με την κοινωνικοποίηση στο υπαίθριο περιβάλλον είναι ότι οι ευκαιρίες αλληλεπίδρασης συμβαίνουν σταδιακά, δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να επιλέξουν τις στιγμές για να συνδεθούν με άλλους ή να παίξουν μεμονωμένα, χωρίς να χρειάζεται να «πέφτουν» ό ένας πάνω στον άλλο, όπως συμβαίνει συχνά σε μικρά και στενά δωμάτια.
Και ας μην ξεχνάμε και τους ενήλικες. Μελέτες υποστηρίζουν ότι η αλληλεπίδραση με τους ενήλικες φαίνεται να διευκολύνεται και στον εξωτερικό χώρο δεδομένου ότι και οι ίδιοι αναγνώρισαν ότι ένιωθαν περισσότερο διαθέσιμοι για να στηρίξουν τα παιδιά έξω από το σπίτι, όπου ένιωθαν χαλαροί και ήρεμοι. Αυτή η παραδοχή υποδηλώνει ότι το υπαίθριο περιβάλλον δεν είναι μόνο ένα υγιές περιβάλλον για τα παιδιά, αλλά και για τους ενήλικες, όπου τα επίπεδα στρες και άγχους φαίνεται να μειώνονται και να καλλιεργείται η επαφή με το εσωτερικό μας παιδί.
——-
Φωτογραφία: Michael Morse από Pexels
Πηγές:
- Η.Bilton, G. Bento, G. Dias Taking the first steps outside, Routledge, Oxon (2017)
- Franzén Under threes’ mathematical learning Eur Early Child Educ Res J (2014), pp. 1-12
- Sumpter, M. Hedefalk Preschool children’s collective mathematical reasoning during free outdoor play J Math Behav, 39 (2015), pp. 1-10
- Haahtela Why medical community should take biodiversity loss seriously? Porto Biomed J (2016)
- A.C. Bundy, T. Luckett, P.J. Tranter, G.a. Naughton, S.R. Wyver, J. Ragen, et al. The risk is that there is “no risk”: a simple, innovative intervention to increase children’s activity levels Int J Early Years Educ, 17 (2009), pp. 33-45
- Sandseter Restrictive safety or unsafe freedom? Norwegian ECEC practitioners’ perceptions and practices concerning children’s risky play Child Care Pract, 18 (2012), pp. 83-101
- Stephenson Physical risk-taking: dangerous or endangered? Early Years, 23 (2003), pp. 35-43
- Tovey Achieving the balance J. White (Ed.), Outdoor provision in the early years, Sage Publications, London (2011), pp. 12-22
