Στο πρώτο μέρος του άρθρου «περί πόνου» είδαμε ότι ο πόνος είναι ένα πολυσύνθετο βιολογικό και συναισθηματικό φαινόμενο.  Επηρεάζεται από τα χαρακτηριστικά και τους βιολογικούς προκαθορισμούς του κάθε ατόμου, καθορίζεται από τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του και υπακούει στις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των επί μέρους κοινωνιών.  Βασική προϋπόθεση για τη διαχείριση του πόνου είναι η γνώση ότι το σώμα είναι ένας αυτοθεραπευόμενος μηχανισμός πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων.  Με αυτή την γνώση, καθίσταται σαφές πώς ένας τόσο πολύπλοκος και αρχαϊκός μηχανισμός, όπως ο πόνος, δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με μία προσέγγιση – την ιατρική.

Ιατρική Προσέγγιση

Η κλασσική ιατρική γνωρίζει τη φυσιολογία αλλά και τους αμυντικούς μηχανισμούς του σώματος πολύ καλύτερα από έναν άνθρωπο ο οποίος δεν έχει εκπαιδευτεί ως γιατρός.  Τα βιβλία της φυσιολογίας διδάσκουν κάθε γιατρό ότι το σώμα είναι άρτια εξοπλισμένο με φυσικούς μηχανισμούς αυτόματης αποκατάστασης που σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα που παράγει καθημερινά, καταπολεμούν τους μολυσματικούς παράγοντες, επισκευάζουν τις σπασμένες πρωτεΐνες, διατηρούν ανοιχτές τις στεφανιαίες αρτηρίες και φυσικά καταπολεμούν τη διαδικασία γήρανσης.

Στην ιατρική προσέγγιση, ο πόνος αντιμετωπίζεται με την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.  Τις περισσότερες φορές όμως η πηγή του πόνου δεν είναι καν γνωστή και ούτε μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα και επεμβάσεις.  Στη διεθνή βιβλιογραφία επιστήμονες εξηγούν βάσει της εκπαίδευσης, της επιστήμης και της εμπειρίας τους, τη θεραπευτική διαδικασία του οργανισμού.  Η Lissa Rankin, M.D. αναφέρει ότι ως γιατρός, η ίδια εκπαιδεύτηκε να πιστεύει ότι ξέρει το σώμα σας καλύτερα από εσάς.  Αυτό συνεπάγεται ότι όταν αρρωσταίνετε, παραδίδετε τον εαυτό σας στο γιατρό όπως παραδίδετε το χαλασμένο μας αυτοκίνητο σε ένα μηχανικό.  Με ελάχιστη ή καθόλου προσπάθεια από εσάς, εάν αυτή η συναλλαγή πάει καλά, τότε voilà – φτιάχνεστε και τσουλάτε!  Το πρόβλημα όμως με αυτή τη δυναμική είναι πως μια τέτοια συναλλαγή καταλήγει σχεδόν πάντα σε μία διπλή αποτυχία τόσο για τον ασθενή όσο και για τον γιατρό.

Αυτή η ιδέα δεν είναι επαναστατική.  Κάθε γιατρός γνωρίζει ότι το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα έχει δύο μεγάλα λειτουργικά συστήματα: (α) το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο παράγει την απόκριση στρες του σώματος, γνωστή και ως “μάχη ή φυγή” (fight or flight), και  (β) το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο παράγει την απόκριση χαλάρωσης του σώματος, γνωστή και ως “ξεκούραση και πέψη” (rest and digest).  Αυτή είναι η ομοιοστατική κατάσταση του οργανισμού όταν βρίσκεται σε δυναμική ισορροπία.  Αυτό που δεν διδάσκεται στην ιατρική, όπως η ίδια η γιατρός αναφέρει, είναι πως οι φυσικοί μηχανισμοί αυτοθεραπείας του σώματος λειτουργούν ΠΛΗΡΩΣ μόνο όταν το νευρικό σύστημα βρίσκεται σε απόκριση χαλάρωσης.  Αντιθέτως, η απόκριση στρες απενεργοποιεί τους φυσικούς μηχανισμούς αυτοθεραπείας του σώματος και σας προδιαθέτει σε ασθένειες.  Παρακάμπτοντας λοιπόν τη φυσική αυτή διαδικασία αυτοθεραπείας και την παράδοση της εξουσίας αυτής σε έναν γιατρό, είναι πολύ πιθανόν να αγνοήσετε αυτό που πραγματικά πρέπει να θεραπεύσετε.

Ο Ρόλος του Πόνου 

Για να διορθώσουμε μία βλάβη είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τί την προκάλεσε και με ποιο τρόπο μπορούμε να την επισκευάσουμε.  Το σύμπτωμα, ή ο πόνος είναι οι τρόποι που το σώμα σας ψιθυρίζει ότι κάτι δεν πάει καλά.  Εάν το αγνοήσετε ο ψίθυρος θα δυναμώσει σε ένταση και θα γίνει κραυγή μέχρι να κάνετε κάτι.  Αντιμετωπίζοντας ένα σύμπτωμα με μία φαρμακευτική αγωγή ή μία επέμβαση, μπορεί να αποφέρει μία προσωρινή καλυτέρευση αλλά όσο αγνοείτε την πηγή του πόνου, το σώμα σας θα αρχίσει να ουρλιάζει και μέσω άλλων συμπτωμάτων που όσο εξακολουθείτε να τα αντιμετωπίζετε με την κλασσική ιατρική μέθοδο, αυτά θα εξακολουθούν να πολλαπλασιάζονται με την ίδια μορφή, ή με άλλη.  Αυτό συμβαίνει γιατί η υγεία του σώματος είναι άμεσα συνδεδεμένη με την υγεία της σχέσης ψυχής-σώματος, δηλαδή της καλής λειτουργίας του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος που είναι υπεύθυνο για την αυτοθεραπεία σας.

Ο Δικός σας Ρόλος στη Διαχείριση του Πόνου

Ο μηχανισμός απόκρισης στρες ενεργοποιείται από υψηλά επίπεδα συναισθηματικής και πνευματικής πίεσης και επιδρά αρνητικά στα κύρια ζωτικά συστήματα του σώματος: καρδιαγγειακό, αναπνευστικό, μυοσκελετικό, νευρικό, ενδοκρινικό, δερματικό, αναπαραγωγικό και πεπτικό.  Οι επιλογές σας για τις σχέσεις σας (υγιείς ή τοξικές), η στάση σας απέναντι σε μια οδυνηρή κατάσταση (αρνητική ή με προθυμία να την αλλάξετε) και ο τρόπος ζωής σας (θύμα ή νικητής) διαδραματίζουν τον κύριο ρόλο στη διαχείριση του πόνου.

Σας παραθέτω σε ένα απλό σχεδιάγραμμα πώς ο τρόπος διαχείρισης πόνου (αντιμετώπιση ή αποφυγή) καταλήγει σε ένα υγιές ή με χρόνιους πόνους μυοσκελετικό σύστημα αντίστοιχα (Vlaeyen, J. W. S. & Linton, S. J., 200).  Να θυμάστε ότι έχετε την επιλογή να είσαστε υγιείς!