Τι είναι ο πόνος;
Ο πόνος είναι ένα δυσάρεστο αίσθημα που μας ενημερώνει ότι υπάρχει κάποια δυσλειτουργία στο σώμα και χαρακτηρίζεται ως οξύς ή χρόνιος. Όταν το σώμα τραυματίζεται και προκαλείται βλάβη ιστών, ο πόνος χαρακτηρίζεται ως οξύς και είναι συνήθως σοβαρός ή ξαφνικός. Ουσιαστικά είναι μία βιολογική λειτουργία προειδοποίησης μιας νόσου, ένα σύμπτωμα εξέλιξης μιας ασθένειας για την οποία ο εγκέφαλος λαμβάνει σήμα από τις νευρικές ίνες προκειμένου να επιτρέψει στο σώμα να αντιδράσει άμεσα για την αποκατάσταση και αποτροπή περαιτέρω βλάβης. Μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα ενός τραυματισμού ή μιας χειρουργικής επέμβασης και επιλύεται σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Από την άλλη, ο χρόνιος πόνος είναι ο ίδιος το αποτέλεσμα της εξέλιξης μιας νόσου που τις περισσότερες φορές απαιτεί συνεχή θεραπεία – θεωρείται δηλαδή από μόνος του μια κατάσταση υγείας. Μπορεί να είναι από ήπιος έως σοβαρός και είναι παρών για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Ο πόνος είναι κοινός αλλά και περίπλοκος. Εκδηλώνεται με διάφορες μορφές που μπορεί να είναι από μια απλή ενόχληση – όπως ένας ήπιος πονοκέφαλος, έως και μια συνεχής και εξουθενωτική εμπειρία. Η αίσθηση του πόνου επίσης ποικίλει ανάλογα με τη φύση του πόνου (σωματικός, σπλαχνικός, νευροπαθητικός, συμπαθητικός, ιδιοπαθής ή ψυχογενής). Η αίσθηση αυτή μπορεί να είναι συνεχής, παλλόμενη, κωλικοειδής, διαπεραστική, βουβή, με ψυχρά ή θερμά ερεθίσματα, ή αισθήσεις μαχαιρώματος, τσιμπήματος, τσουξίματος, καψίματος, μουδιάσματος, μυρμηγκιάσματος, κτλ. Ο πόνος μπορεί να επιφέρει και άλλα φυσικά συμπτώματα, όπως ναυτία, ζάλη, αδυναμία ή υπνηλία, αλλά και διάφορα συναισθήματα, όπως θυμό, κατάθλιψη, διακυμάνσεις της διάθεσης ή ευερεθιστότητα.
Αυτή η εισαγωγή περί πόνου καθιστά σαφές ότι ο πόνος είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός τον οποίο πρέπει να κατανοήσετε προκειμένου να κάνετε συνειδητές επιλογές διαχείρισής του που αφορούν την ανακούφιση του πόνου, ή την καταπολέμησή του.
Κατανόηση της πολυπλοκότητας του πόνου
Ο πόνος είναι φυσικός και συναισθηματικός. Περιλαμβάνει μάθηση και μνήμη. Πώς νιώθετε και αντιδράτε στον πόνο εξαρτάται από το τι τον προκαλεί, καθώς και από πολλούς προσωπικούς παράγοντες.
Στη φυσιολογία, ο πόνος συνιστάται μίας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ των εξειδικευμένων νεύρων, του νωτιαίου μυελού και του εγκεφάλου σας. Φανταστείτε ένα πολύπλοκο σύστημα κυκλοφορίας, με ράμπες, διαφορετικές ταχύτητες, φανάρια, διαφορετικές καιρικές συνθήκες και οδοστρώματα, ένα κέντρο ελέγχου κυκλοφορίας, ένα σύστημα αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών και πολλά άλλα. Και το όχημα στο οποίο βρίσκεστε κάνει τη διαφορά, γιατί η εμπειρία του πόνου ποικίλλει από το ένα άτομο στο άλλο.
Ψυχολογικά ή συναισθηματικά, ο πόνος επίσης συνιστάται μίας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ των αρνητικών συναισθημάτων και του ίδιου του πόνου. Έχει αποδειχθεί ότι τα αρνητικά συναισθήματα, συμπεριλαμβανομένης της θλίψης και του άγχους, επιδεινώνουν τον χρόνιο πόνο. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που σκέφτονται συνεχώς και είναι προσκολλημένοι στη δυσφορία που τους προκαλεί ένας χρόνιος πόνος τείνουν να είναι περισσότερο καθηλωμένοι από τον πόνο από ό, τι οι άνθρωποι που προσπαθούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να την αντιμετωπίσουν με ηρεμία. Από την άλλη και όπως ισχυρίζεται και ο κορυφαίος ειδικός στο χρόνιο πόνο Roger Chou, MD, αναπληρωτής καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Υγείας & Επιστήμης του Όρεγκον στο Πόρτλαντ, εάν είσαστε πάντα ένα δραστήριο άτομο και αναπτύξατε ένα χρόνιο πόνο, τότε είναι πολύ πιθανόν να πάθετε κατάθλιψη μιας και η κατάθλιψη είναι συχνή στους ασθενείς με χρόνιο πόνο. Εδώ βλέπουμε πώς αυτή η αλληλεπίδραση του πόνου με τα αρνητικά συναισθήματα μπορεί να γίνει ένας φαύλος κύκλος όπου το ένα επηρεάζει το άλλο χωρίς να είναι ξεκάθαρο τις περισσότερες φορές ποια είναι η αιτία και ποιο το αποτέλεσμα. Η κότα έκανε το αυγό, ή το αυγό την κότα;
Οι επιπτώσεις και η διαχείριση του πόνου
Με απλά λόγια: ο πόνος είναι ένα βάρος. Ο πόνος παρεμβαίνει στην ικανότητά σας να συμμετέχετε στις καθημερινές σας δραστηριότητες. Μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις σας με άλλους. Μπορεί να ρουφά την ενέργειά σας και να σας κάνει να αισθάνεστε όλο και λιγότερο υγιείς, και όσο πιο σοβαρός είναι ο πόνος, τόσο βαρύτερο είναι και το φορτίο ενάντια στην ευημερία σας. Σήμερα, η κλασσική ιατρική αντιμετωπίζει το σύμπτωμα του πόνου χωρίς να είναι πάντα γνωστή η αιτία. Έχοντας όμως περιγράψει την πολυπλοκότητα του πόνου σε βιολογικό και συναισθηματικό επίπεδο, το ερώτημα είναι: πώς ένας τόσο πολύπλοκος μηχανισμός όπως ο πόνος μπορεί να έχει μία και μοναδική προσέγγιση στη διαχείρισή του;
Στο επόμενο άρθρο θα αναλύσουμε τις διαφορετικές προσεγγίσεις για την ανακούφιση ή/και την εξάλειψη του πόνου με ένα ολιστικό πρίσμα, όπως αρμόζει και στην περιπλοκότητα του πόνου.
Ευχαριστώ το περιοδικό “Natura” για τη φιλοξενία του άρθρου στο τεύχος 85, 9/2017
Φωτογραφία Άρθρου από Aarón Blanco Tejedor στο Unsplash
